Interview
De analyses van Jean Ruiter
door Dorothé Kurvers
Amsterdam, 1998
In de jaren 70 was Jean Ruiter een gerenommeerd fotograaf voor o.a. de Avenue. Hij maakte vooral landschapsreportages. "Met een Rover maanden de woestijn in, heerlijk". Maar de regels van een opdrachtgever beperkten zijn vrijheid te veel. Sinds 10 jaar maakt hij uitsluitend nog maar 'eigen' werk, waarin het landschap nog steeds een belangrijke speelt. Werk dat moeilijk in een van de hokjes van de fotografie valt te plaatsen. Ruiter noemt zichzelf liever media-kunstenaar, omdat hij ook met geluid en video werkt. "In de Nederlandse taal is er niet eens een goed woord voor deze vorm van fotografie: 'kunstfotografie' is dubbel en klinkt vreselijk tuttig en 'fotografie van kunst' dekt de lading niet. Eigenlijk is de Amerikaanse term 'art-photography' nog het beste."
Ruiter kan zich behoorlijk opwinden over alles wat met Nederland te maken heeft. Het culturele klimaat is hem te benauwend en de mentaliteit te moralistisch. "Het is natuurlijk illustratief dat er geen Nederlandse term voor onze kunst bestaat. Het zegt ook iets over het beleid op dit vlak. Laat staan dat het door de commissies, met hun beperkte visie en waarin het ene vriendje het andere benoemd, beoordeeld kan worden. In Nederland leeft men nog in het tijdperk van de documentaire fotografie. We kwijlen hier nog bij al lang vergane grootheden als Ed van der Elsken en Johan van der Keuken. "
Jean Ruiter heeft Nederland en Europa al jaren geleden verlaten. Hij voelt zich beter thuis aan de West Coast in de VS. "In Europa is alles over-georganiseerd. We zijn de dimensie die 'emotie' heet vergeten. Dit is fataal voor een kunstenaar: de verscheidenheid verdwijnt en de verveling begint. Europa is stil blijven staan. Zelfs nu nog, anno 1997, bezien de Europeanen fotografie als tweederangs kunst. Heel wat anders dan de Amerikanen. Die staan veel opener voor alles wat nieuw is. Terwijl in Europa fotografie als een revival van traditionele kunst wordt beschouwd, groeiden in Amerika hele generaties met deze nieuwe kunstvorm op. Dit resulteerde in een enorme verscheidenheid van goede kwaliteit kunst en in een enorme kennis over het medium."
Liever nog dan bij de borrel, geeft Ruiter commentaar middels zijn werk. Hoewel zijn gehele oeuvre een stilistische ratjetoe is, zijn er op inhoudelijke gronden duidelijk verbindingen te leggen. Je zou ze, meestal cycli van ongeveer tien foto's, 'schetsen van de tijd' kunnen noemen. Ruiter legt een lijntje van de pure, oorspronkelijke cultuur van een volk naar wat ervan geworden is. Ontwikkelingen die bepaald worden door de loop der geschiedenis en in het bijzonder door beÔnvloeding van andere culturen. Complexe thema's, als bijvoorbeeld zijn zeven-delige serie "Japan II" over een land dat gevangen zit tussen oosterse traditie en de westerse consumptie maatschappij, worden vanuit een onverwachtse hoek bekeken: het contact tussen oost en west is gebed in de geschiedenis en met name die van Hiroshima. Ruiter heeft dit gesymboliseerd door een foto van een 'overlevende' een bijna gesmolten Amerikaanse Baby Browny camera. De lens kijkt je scheel aan, en de romp is zielig verschrompeld door de atoombom. "het is net alsof de camera, zelfs in uiterste doodsstrijd, de gebeurtenissen van dat moment wilde registreren. Maar het zag te veel en kon en mocht het niet meer verder vertellen" Ruiter drukte er in Japanse karakters de tekst "waarheid" en "leugen" op. "Deze foto symboliseert de hypocrisie van de Amerikaanse politiek."
Ruiters geeft in zijn werk scherp commentaar, met name over hypocrisie en manipulatie. Het is ingewikkeld om de complexiteit van zijn thematiek in beelden uit te drukken. Maar de zeggenskracht van deze beelden is zo direct dat ze weer moeilijk in woorden zijn uit te legggen.
Ruiter maakt allerlei verwijzingen door gebruik te maken van metaforen, associaties en (zwarte) humor. Hij doet hierdoor een groot appel op het intellect en bewustzijn van de toeschouwer. Maar op deze wijze ontrafelt hij fijntjes de pijnlijke plekken in onze samenleving en zijn historie. Zijn kritische geest pakt alles aan. 'Women, sacrificed and desired', over de hypocriete houding ten opzicht van de vrouw. 'Corpus Constructed' over het huidige egoisme, hypocrisie van mannen en vrouwen en over manipulatie door de media, 'Urban Opera" over het overleven in een metropolis (New York). "Opera staat voor zwaar, tragisch en massaal. Ik heb hier ook een subserie van gemaakt. 'Sub' in de breedste zin van het woord. Deze gaat over de bij daglicht keurige Amerikaanse wereld die na twaalf uur 's nachts opeens niet zo keurig meer is."
Ruim 10 cycli heeft Ruiter de afgelopen 10 jaar gemaakt. Vanaf half december is in the Museum of Photography in San Francisco zijn bekendste serie te zien: Cathedrals in the Desert'. Deze gaat over de dialoog tussen de Oude en Nieuwe Wereld. Opstanden van beroemde ikonen (van de cultuur) van de Europa, heeft hij in de ongerepte natuur van 'Death Valley' opgebouwd. Hij heeft ze 'gemoderniseerd' door gebruik te maken van typische elementen van de Amerikaanse consumptiemaatschappij. Zoals de Heinz Ketchup vouches in de Boog van Titus, T-bone steaks in de Dom van Milaan en de rubberen banden in Winchester Cathedral. "Die autobanden vond ik langs de snelweg. Het was natuurlijk vreselijk moeilijk om met dit materiaal een opstand te bouwen van zo'n 20 feet hoog. En net op het moment dat ik wil knippen zakt de hele tent in elkaar. Achteraf prachtig natuurlijk, want Winchester Cathedral is ook eens ingestort". Uit deze beelden blijkt de grote kloof tussen de Oude en Nieuwe Wereld. Ikonen van het klassieke Europa blijken in het moderne Amerika niets meer te zijn dan een holle facade waarin de commercie heeft gezegevierd. Wat ook weer iets zegt over de relativiteit van onze 'heilige' cultuur.
Hoewel Ruiter zijn mening niet onder stoelen of banken steekt, voelt hij geen behoefte de mensheid te bekeren. Ook hij heeft de wijsheid niet in pacht. "Zodra ik alles weet, zit ik op een doodlopend spoor."
Exhibitions
2005
Fotofestival Naarden, The Netherlands
Kunstenlab, The Netherlands Memorial exhibition
2004
California Museum of Photography, USA "Dog Days of Summer"
2003
Kunstenlab, Deventer, The Netherlands
Kunstuitleen Utrecht , The Netherlands
Art Paris, France
Centrum Beeldende Kunst Haarlem, The Netherlands
Museum voor Hedendaagse Kunst Den Bosch,
St'art , Strasbourg, France
2002
Art Paris, France
Galerie Daniel Gervis, Paris, France
Frank Pages Art Galerie, Baden-Baden, Germany
2001
Kunstcentrum Zaanstad, The Netherlands
Noorderlicht, Groningen, The Netherlands
Galerie A&A, Hasselt, Belgium
Salon de Mars, Geneva, Switzerland
Centrum Beeldende Kunst Haarlem, The Netherlands
2000
Salon de Mars, Geneve, Switzerland
Centrum Beeldende Kunst West-Friesland, Hoorn, The Netherlands
Centrum Beeldende Kunst Haarlem, The Netherlands
1999
Galerie Egelantier, Haarlem, The Netherlands
Amsterdams Centrum voor Fotografie, The Netherlands
Galerie LUMC, Leiden, The Netherlands
Centrum Beeldende Kunst West-Friesland, Hoorn, The Netherlands
Centrum Beeldende Kunst Utrecht, The Netherlands
Centrum Beeldende Kunst Haarlem, The Netherlands
1998
Group exhibition CPi Collection, Haarlem, The Netherlands
Stichting Beeldende Kunst Amsterdam, The Netherlands
Amsterdams Centrum voor Fotografie, The Netherlands
California Museum of Photography, USA
1997
De Balie, Amsterdam, The Netherlands.
Amsterdams Centrum voor Fotografie, The Netherlands
California Museum of Photography, USA
1996
Big Shot's Gallery, Amsterdam, The Netherlands
KunstRai, Amsterdam, The Netherlands
SBK Utrecht , The Netherlands
1995
Foto-Tage Cologne, Art Chapel Gallery, Germany
Stichting Beeldende Kunst Haarlem, The Netherlands
Sophie's Palace Utrecht , The Netherlands
Dutch Art Exhibition. Tokyo, Japan
1994
Santa Monica Museum, USA
Manifestatie Breda , The Netherlands
De twee wezen Enkhuizen, The Netherlands
1993
Foto Festival Breda, The Netherlands
KunstRai, Amsterdam, The Netherlands
Beurs van Berlage, Amsterdam, The Netherlands
1992
Galerie Brinkman, Amsterdam.
1991
California Museum of Photography , USA
Museum de Beyerd, Breda, The Netherlands
de Oude kerk Amsterdam, The Netherlands
1990
Kunstcentrum Zaandam, The Netherlands
1989
Allard Pierson Museum, Amsterdam
1988
Galerie Wansink, Roermond
Fiac, Paris
Nieuwe Kerk, Amsterdam
1987-1973
Photographers Gallery London, Canon Gallery ,
Daniel Gervis Paris, Arti et Amititiae Amsterdam
